Yağcılar Köyü'nde Yangın (1894)

 KONU : Tosya Yağcılar köyünde evleri yanan ahaliye yemeklik ve tohumluk temini için Ziraat Bankası’ndan kredi verilmesi.

METİN:

 

Meclis-i Vükelâ Müzâkerâtına Mahsûs Zabt Varakasıdır.

Zabıtname Rakamı			Hazır Bulunan Zevât-ı Fihâmın Esâmîsi			Çelb Rakamı
Tarih						Meclisin Küşadı
Arabi	Rumi					Dakika	Saat
24 R 312	12 Teşrinievvel 310
Müzâkere olunan mevâdda müteallik varakanın neviyle hülasa-i meâli ve Bâb-ı Âlî Evrak Odasınca olan numarası ve meclise havalesi tarihi ve melfûfâtı kaç kıta olduğu
Nevi		Aded Melfûfâtı		Evrak Odası Numarası	Tarih-i Havalesi
					Arabi           Rumi
Hülâsa-i Meâli Tosya kasabası civarında Yağcılar karyesinde yirmi dört hanenin zahire ve eşyasıyla beraber muhterik olarak yüz yetmiş bir nüfusun yedi bin sekiz yüz on sekiz şinik tohumluk ve yemeklik zahireye ihtiyaçları olmasına mebni mezkuru’l-mikdar zahirenin mahalli emânet a‘şâr malından i‘tâsı Kastamonu vilayetinden bildirildiğinden bahisle bazı ifadeyi havi Dahiliye Nezaretinden meb‘ûs 24 R sene 312 (25 Ekim 1894) tarihli tezkire okundu.
Kararı
İşbu tezkirede vilayet-i mezkûre a‘şârının tazminat-ı harbiye karşılığı olmasından dolayı cihet-i ahara zahire i‘tâsı caiz olamayacağı ve bu misilli musâbîn-i zurrâ‘a Ziraat Bankalarınca akçe idânesiyle ihtiyaç ve zaruretlerinin tehvîni ve muamele-i ziraiyelerinin temini lazımeden bulunduğu gösterilmiş ve bu suret münasip görünmüş olduğundan nüfus-ı merkûme için iktiza eden muharreru’l-mikdar zahirenin bedeli olmak üzere lazım gelen akçenin kaza-i mezkûr Ziraat Bankası Şubesinden usul ve emsali veçhile ahali-i merkumeye serian ikrâz ettirilerek def‘-i ihtiyaçlarına itina olunması zımnında telgrafla mahalline mezuniyet i‘tâsının Ticaret ve Nafia Nezaretine havalesi ve Maliye Nezaretiyle canib-i vilayete malumat i‘tâsı tezekkür kılındı.

 

 

KONU : Tosya civarında vaki Yağcılar karyesinde evleri yanan köy halkı için Ziraat Bankasından kredi verilmesi.

 

METİN

Nezaret-i Umûr-ı Maliye

A‘şâr ve Rüsûmât

Aded

1043

 

Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki;

Mâh-ı sâbık-ı rûmînin beşinci günü Tosya’ya üç saat baîd mesafesi olan Yağcılar karyesinde kazaen ateş zuhuruyla yirmi dört hanenin zahire ve eşyasıyla beraber muhterik olduğundan ve bu sebeple yüz yetmiş bir nüfusun yemeklik ve tohumluk olarak yedi bin sekiz yüz on sekiz şinik zahireye ihtiyaçları göründüğünden bahisle mezkûr zahirenin gelecek sene mevsim-i hasatta aynen istifa edilmek şartıyla ve teminat-ı kaviyyeye rabtıyla Kengırı merkez kazasının sene-i haliye emanet aşar malından itası lüzumu Kastamonu vilayet-i aliyyesinin 17 Eylül sene 1310 tarihli telgrafnamesinde işar olunmuş ise de vilayet-i müşârun ileyha aşarının tazminat-ı harbiye karşılığı olmasıyla ondan cihet ahara zahire sarf ve itası caiz olamayacağına ve bu misillü musâbîne ziraat bankalarınca akçe idânesiyle ihtiyaç ve zaruretlerinin tehvîn ve muamele-i ziraiyelerinin temini lazımeden bulunduğuna mebni bu bâbda müteallik buyrulacak irâde-i aliyye-i cenâb-ı sadâret-penâhîlerine Tevfik-i muamele olunmak üzere keyfiyetin huzûr-ı fehâmet-nüşûr-ı hidîv-i efhamîlerinden lüzum-ı istîzânı meclis-i maliye kararıyla Aşar ve Rüsûmat idâre-i umumiyesinden ifade kılınmağın ol bâbda emir ve ferman hazret-i veliyyü’l-emrindir.

Maliye Nazırı

Fi 24 Rebiu’l-ahir sene 1312 ve fi 11 Teşrin-i Evel sene 1310(25 Eylül 1894)

 

 

Bâb-ı Âlî

Meclis-i Mahsus

 

24 Rebiu’l-ahir sene 312(25 Eylül 1894) tarihli zabıtnamenin suretidir.

Tosya kasabası civarında Yağcılar karyesinde yirmi dört hanenin zahire ve eşyasıyla beraber muhterik olarak yüz yetmiş bir nüfusun yedi bin sekiz yüz on sekiz on şinik tohumluk ve yemeklik zahireye ihtiyaçları olmasına mebni mezkûru’l-mikdar zahirenin mahalli emânet aşar malından itası Kastamonu vilayetinden bildirildiğinden bahisle bazı ifadeyi havi Dâhiliye Nezaretinden meb‘ûs 24 R sene 1212 tarihli tezkire okundu

İşbu tezkirede vilayet-i mezkûre aşarının tazminat-ı harbiye karşılığı olmasından dolayı cihet-i ahara zahire itası caiz olamayacağı ve bu misillü musâbîn-i zürrâ‘a ziraat bankalarınca akçe idânesiyle ihtiyaç ve zaruretlerinin tehvîni ve muamele-i ziraiyelerinin temini lazımeden bulunduğu gösterilmiş ve bu suret münasip görünmüş olduğundan nüfus-ı merkûme için iktiza eden muharreru’l-mikdar zahirenin bedeli olmak üzere lazım gelen akçenin kaza-i mezkûr Ziraat Bankası şubesinden usul ve emsali veçhile ahali-i merkûmeye serian ikrâz ettirilerek def‘-i ihtiyaçlarına itina olunması zımnında telgrafla mahalline mezuniyet itasının Ticaret ve Nafia Nezaretine havalesi ve Maliye Nezaretiyle Cânib-i vilayete malumat itası tezekkür kılındı.

İmzası aslına mutabıktır.

 

 

Maliye ve Ticaret ve Nafia Nezaret-i Celileleriyle Kastamonu vilayet-i behiyyesine

Tosya Kasabası civarında vaki Yağcılar karyesinde yirmi dört hanenin zahire ve eşyasıyla beraber muhterik olmasından naşi hâl-i ihtiyaçda kalan yüz yetmiş bir nüfusun yedi bin yedi bin sekiz yüz şinik tohumluk ve yemeklik zahirenin mahalli emanet aşarından i‘tâsı Kastamonu vilayetinden bildirildiğinden bahisle bazı ifade ve istifsâr-ı muameleyi havi Ticaret ve Nafia’ya ve vilayete Maliye Nezaret-i Celilesinden bi’l-vurûd Meclis-i Mahsûs-ı Vükelâda mütalaa edilen tezkirede ve bin kırk üç numaralı tezkire-i devletlerinde gösterildiği veçhile Meclis-i Vükelâda mütalaa edilen 24 Rebiu’l-ahir sene [1]312 tarih ve vilayet-i mezkûre aşarının tazminat-ı harbiye karşılığı olmasından dolayı cihet-i ahara zahire itası caiz olamayıp bu misillü musâbîn-i zürrâ‘a Ziraat Bankalarınca akçe idânesiyle ihtiyaç ve zaruretlerinin tehvini ve muamele-i ziraiyelerinin temini lazımeden bulunduğu cihetle nüfus-u merkûme için iktiza eden muharreru’l-miktar zahirenin bedeli olmak üzere lazım gelen akçenin kaza-i mezkûr Ziraat Bankası Şubesinden usul ve emsali veçhile ahali-i merkûmeye serian ifrâz ettirilerek def‘-i ihtiyaçlarına itina olunması zımnında telgrafla mahalline mezuniyet itasının savb-ı devletlerine havalesi ile nezaret-i müşârun ileyhaya (Ticaret ve Nafia Nezaretine) ve canib-i vilayete malumat itası bi’t-tensib iktizası ifa edilmiş olmağla nezaret-i celilerince ber mûceb-i karar serian icra-yı icabına himmet buyrulmaları siyakında Ticaret ve Nafia Nezaretine havalesi vilayete ve savb-ı devletleriyle canib-i vilayete malumat itası bi’t-tensib icabı ifa kılınmış olmağla ona göre icra-yı muktezasınca Maliye Nezaretiyle savb-ı atufilerine malumat itası bi’t-tensib icabı ifa kılınmış olmağla vilayet-i behiyyelerince de ona göre icrayı muktezasına himmet olunması siyakında şukka-i muhlis terkim

19 Teşrin-i Evvel sene 1310 – 1 Cemaziye’l-evvel sene 1312 (31 Ekim 1894)

 

 

1830'lu Yıllarda Tosya Mahalleleri ve Nüfusu

Tosya Bağcılığı - 3

 

Tosya, pirinci kadar bağları ile de meşhurdur.

Tosya, üzüm nev’inin çokluğu noktasından rekor yapabilir.

Tosya 26 (Hususi) – Pirinçleriyle meşhur olan Tosya, aynı zamanda çok mükemmel bir üzüm memleketidir. Fakat şimdiye kadar bağcılıkta geri usuller tatbik etmekte olduğu için üzümlerinin nefasetini, cinslerinin mükemmeliyetini dışarıya tanıttıramamıştır.

Şimdiye kadar, Tosya bağcılığı eski İranilerden kalma Baron denilen yüksek kümbetler üzerinde yetiştirilmiş sık kütüklerden terekküp ediyordu. Bu sırtların arasındaki hendekler senede birkaç defa su ile dolduruluyor, belleniyor ve bunun gibi daha birçok lüzumsuz emekler sarf ediliyor, fakat buna mukabil de bağcının eline geçen para, cebini değil ancak alâ külli hâl boğazını doyurabilecek bir miktardan fazla olmuyordu.

Bunca emeğe mukabil elde edilen mahsulün azlığı birçok bağcıyı bıktırmış ve onları bağcılıktan sarf-ı nazar ettirecek bir hale sokmuştu. Esasen dönüm başına 80 lira sarf etmek suretiyle meydana gelen bu eski usul bağcılık, su meselesi yüzünden de çok güç bir meslektir. Bilhassa suyun azaldığı zamanlarda, su işinden dolayı Tosya’da birçok kanlı hadiseler vukua gelmektedir.

Bütün bunları nazarı itibara alan vilayet ziraat müdürlüğü, Tosya bağlarının sulanmaksızın yetiştirilebilen fenni bir şekle ifrağı için Tosya bağcıları nezdinde icap eden teşebbüs ve telkinde bulunmuş ve hatta mesele münakaşalı bir konferans halinde bağcılara izah edilmiştir. Bu izahat üzerine Tosya bağcıları bu yeni tarz ile yakından alakadar olmuşlar ve dikme mevsimi olması dolayısıyla birkaç kişi bu iş üzerinde tecrübe yapmışlardır.

İşin ehemmiyetini kavramış olan Tosya bağcılarının bir kısmı, sulamaksızın yetiştirilen bağların birçok maddi faydalarını görünce hemen bağlarını sökerek yerlerine yeni tarzda bağ dikmişlerdir.

Diğer taraftan yaz ortasında bu bağların tutarak güzelce sürmekte olduklarını gören müteşebbisler memnuniyetlerini gizleyememişlerdir. Bunu gören diğer bağcılar da önümüzdeki ilkbaharda bağlarını sökmeği kararlaştırmışlardır ki bu bağcıların adedi 300-500’den fazla olacağı da tahmin edilmektedir.

Bu suretle Tosya bağcılığı birkaç sene içinde, bu yeni tarz dolayısıyla bu muhitte layık olduğu mevkiini alacak, bu yüzden Tosya bağları hem fazla mahsul almak, hem de tam mevsiminde mahsulün tekemmül etmesi dolayısıyla büyük bir kazanç vasıtası olacaktır.

Tosya bağlarının alacağı bu vaziyetin kıymeti ve ehemmiyeti hakkında bir fikir verebilmek için Tosya bağlarından senede bir milyon kile üzüm istihsal edildiğini söylemek kâfidir, zannederim.

Diyebilirim ki, Tosya üzüm nev’inin fazlalığı itibarıyla adeta bir rekor kıracak vaziyettedir.

Tosya’daki üzüm cinsleri şunlardır:

[K]ahta, kara üzüm, kara ve beyaz kadın parmağı, çavuş, ter kabuk, sarı gevrek, misket, paşa, tilkikuyruğu, mercan üzümü, arnat, şam, isli, alaca, keçimemesidir.

Salbaşoğlu

3 Eylül 1933 - Akşam

Tosya Pirincine İtalya'da Birincilik, Tosya'da Elektrik ve Ortamektep İhtiyacı

 

Bundan Sonra da Bir Mezbaha Yaptırılacak, Bir de Ortamektep Yapılırsa Bütün İhtiyaçları Karşılanmış Olacak

Tosya (Özel) – Tosya 10.100 nüfuslu bir kaza merkezidir. Kasabada 2600 bina vardır. Tosya bol ve her çeşit meyva yetiştiren bahçeleri ile şöhret bulmuştur.

Tosya’da her yıl beş bin kiloya yakın pirinç istihsal edilmektedir. Bilhassa İtalya piyasası Tosya pirinçlerini çok tutmaktadır. Tosya beynelmilel İtalya sergisinde birinciliği almıştır. Kasabada Sümerbank tarafından işletilen bir çeltik fabrikası vardır.

Tosya kazası dâhilinde iki binden fazla dokuma tezgâhı işlemektedir. Her tezgâh her gün bir top bez dokuduğuna göre Tosya tezgâhlarının günlük istihsali iki bini bulmaktadır.

Belediye kasabanın gelişmesi için çalışmaktadır. Yeni yangın havuzları yaptırmış, itfaiye teşkilatını ikmal etmiştir. Şimdi de elektrik tesisatı yapılacaktır. Bunun için 40 bin lira sarfı kararlaştırılmıştır. Elektrik tesisatından sonra da bir mezbaha yaptırılacaktır.

Şimdi Çankırı-Kastamonu postası Tosya’ya uğrayarak geçmektedir. Bunun için hem yolcular kolaylık görmekte, hem de Tosya postası teahhürsüz gelmektedir.

Tosya’da iki tane tam devreli biri 3 sınıflı 3 ilk mektep vardır. Fakat bu mektepler ihtiyaca kâfi gelmemektedir.

Tosya’nın bir orta okula ihtiyacı vardır ve bütün Tosyalılar bir orta mektep açılmasını temenni etmektedir.

5 Nisan 1936 – Son Posta Gazetesi

Tosya'da Yeni Hastane Açılışı (1939)

 

Tosya’daki Yeni Hastane

Tosya 16 (Hususi) – Kastamonu’ya geldiği günden beri vilayet dâhilindeki imar işlerine büyük bir hız vermiş olan valimiz Avni Doğan ile fedakâr Tosyalıların himmeti ile vücuda getirilmiş olan hastane binası vali ile mebuslardan Suphi Dicle, Mehmet Rıza, Muharrem Celal Bayar ve vilayet encümen azalarının huzuru ile yapılmıştır. Vali küşat resminde bir nutuk söylemiştir.

18 Aralık 1939 – Vakit Gazetesi

Tosya'da İnkışaf ve Terakki (7 Eylül 1929)

 

TOSYA’DA İNKİŞAF VE TERAKKİ :

Harf İnkılabı Köyleri Kâmilen Cehaletten Kurtarmıştır.

Tosya 24 (U. Mu) – Kastamonu’nun 75 kilometre Cenubi Şarkisindeki Tosya’yı ikinci defa ziyaret ediyorum. Köy Kanununun azami muvaffakiyetle tatbik olunduğu bu kazanın çalışkan kaymakamı “Baha” Bey’i bu sene de köylülerinin başında buldum. Tosya kazasının ve Tosya köylerinin faaliyet rehberi olan Baha Bey, kazanın bütün köylerinin iyi yollarla ve daima görüşülebilen telefonlarla birbirine ve samimi mesaisi ile de bütün köylülerin kalplerini kendine bağlamış Baha Bey, her köylü kardeşinin hatırını, sıhhatini sorarak köylüsü ile fert fert meşgul olur.

Büyüklerinin istedikleri gibi Cumhuriyet gayelerini, Cumhuriyet imanı ile akidelerini köylüye neşreden köylüsünü her vesile ile her gün irşat eden bu çalışkan idare memuru takdire şayandır.

***

Tosya’da köyleri süratle ve rahatla otomobil içinde gezdim. Köylerde muntazam masalarda çatal, bıçak ve her türlü konfor içinde yemek yimek, köylerin kütüphanelerinde istenilen kitapları bulmak kabuldür. Köylerde okumuş, münevver köy kızları gördüm.

Ciye köyünde 13 yaşında gözlerinden zekâ fışkıran bir köylü kızı (Fatma) sorduğum suallere cevap olarak bana aynen şu sözleri söyledi.

-          Yazdığım bu yazıları, okuduğum bu kitapları hep Ulu Gazimizin sayesinde öğrendim. Biz köyler zengin [değiliz ama] rahat yaşarız. Köyde benim gibi erkek, kız çok kardeşlerim var.

Fatma vatanını, müncisini ve varlığını bilecek kadar yükselmiştir. Güzel bir yazı ile söylediklerini yazıyordu. Her köyde duyduğum yeni harfleri öğrendiklerinden, bu sayede cehaletten kurtulduklarından dolayı sürur ve şükran idi.

Tosya’da şimdi bir Köylü Bankası yapılıyor. Tosya’nın bu ihtiyacı temin edilir yollar ile, mektepler ile, gazeteler ile tam medeni bir mevcudiyet oluyor. Tosya’nın şimdi biricik şikâyeti postalarının hala Kastamonu’dan hayvanlarla nakledilmesidir.

Başmüdür Hüseyin Avni Bey bu çalışkan kazaya mutlak bu sene postayı otomobil ile naklettireceğini vadetti.

***

Tosya’dan Kastamonu’ya avdet ederken, zengin ormanlardan geçiyorum. Bu yükü servetlerimizden azami istifadeye de muvaffak olmayı temin ettim.

A. Fuat

7 Eylül 1929 – Cumhuriyet Gazetesi

Tosyalı Küçük Hasan'ın Okuma Mücadelesi

Tosyalı Küçük Hasan

Çıktığı toprak Tosya… Bastığı toprak İstanbul… Arada kilometrolar. Gecenin karanlığında, güneşin kızgınlığında çıplak ayaklarla kilometroları aşıyor. Tren yolcusu değildir. Bazan merhametli bir şef dö trenin bir zaman misafiridir. Tren basamaklarından aşağı indiği dakikadan sonra, ayaklarını kanatan taşların, yırtık mintanından ciğerlerini donduran rüzgarların, küçücük kalbine korku veren karanlıkların misafiri, gecelerin yolcusudur.

***

Bilmece söylemiyorum. Gece karanlığında trenin ambarına saklanan, günün aydınlığında yalınayak taşları aşındıran korkular ve kaygılar içinde Tosya’dan İstanbul’a varan, Tosyalı Küçük Hasan’dır.

***

Aç, çıplak, parasız sokaklarda gezen serserileri, nebatatı bozan haşeratı toplar gibi polis topraklar… Hasan da bunların arasındadır. Hasan’ın bu serserilerden başka bir dileği var… Bu dileğin söyleneceği murad taşı, Belediye mektupçuluğu imiş…

***

Mektupçu soruyor:

-          Oğlum, sen nerelisin?

-          Tosyalıyım. Okumaya geldim. Mekteplere başvurdum. Almadılar. Anam, babam yok. Köyde üçüncü sınıfa kadar okudum. Bazan yaya, bazan trenle buraya kadar okumağa geldim.

-          Peki, amma, çocuğum, mekteblerde yer yokmuş. Seni memleketine gönderelim.

Hasan’ın içinde, Kutba varan arayıcının, varma ve yükselme hırsı, iman haline gelmiş bir aşkı var. İçinde kapatılan bu imanı, gözlerinden, anahtarı bozulmuş bir musluktan taşan taşkın bir su gibi göz yaşlarını akıtıyor.

-          Beni memleketime göndermeyin. Bana mekteb bulun… Okutun… Yahud da öldürün. Ben okuyacağım. Bir tarafa gitmem.

Mektubcu da kaygulanmış.

-          Seni bir defa da Maarif Müdürlüğüne gönderelim. Bakalım Daruşşafakada falan yer bulabilirler mi?

***

Hikâye söylemiyorum. Polisin peşinde kapı kapı dolaşan, okuma fırsatı arıyan çocuğun Tosya’dan İstanbul’a geldiğini gazetelerden öğrendim. Hasan, mekteb buldu mu bilmiyorum. Yalnız, Hasan mekteb bulursa iyi okuyacağını biliyorum. Çünkü Hasan’ı yalınayak başı kabak, kilometrolarla koşturan hırs; bir yükselme aşkı, bir tırmanma imanıdır. Amundsen’i Kutba, Pikard’ı Stratosfer’e çıkaran da bu imandır. Kaloriferli apartmanlarda, hayatın her fırsatı, her imkanı önünde olan çocuk, okumuyorsa mesulü bu kaloriferli apartmandır.

SABİHA ZEKERİYYA (SERTEL)

CUMHURİYET – 10 Ağustos 1935