Delidevrez Çayı Mutlaka Islah Edilmelidir.

“Tosya”nın bir ihtiyacı

“Delidevrez” Çayı Mutlaka Islah Edilmelidir.

Tosya (Hususi) – Tosya’nın en hayati, fakat çok müşkül; en kazançlı, fakat o nisbette de masraflı bir işi vardır ki yıllardan beri bunun yapılmasını, bu mühim işe el uzatılmasını herkes arzu ettiği halde kat’î bir hamleye, ciddi bir teşebbüse mazhar olmamıştır. Bu, Devrez Çayı’nın ıslahı işidir.

Devrez, batıdan gelerek Tosya çeltik ovalarını baştan başa kat ettikten sonra Kızılırmak’a dökülen ve kendi bildiğine akan bir çaydır.

Taşkın zamanlarında çeltik tarlalarını harabezara çevirdiği için ona “Delidevrez”[1] dahi derler.

Çeltik, ziraati daha tohum toprağa serpilmeden evvel başlayarak biçim zamanına kadar suya ihtiyaç gösteren bir ekenektir. Daima su içinde yaşar ve büyür. Bunun içindir ki Devrez Çayı’na çeltik ovalarının can damarı, çeltik mahsulünün abıhayatı denilse yeridir. Ehemmiyeti bu suretle kendini gösteren Devrez’in suyu son beş, altı seneden beri zeriyata kâfi gelmektedir.

Bunun başlıca sebebi, pirinç mahsulünün diğer hububata nazaran gördüğü rağbet dolayısıyla birkaç seneden beri Tosya’nın garbındaki Ilgaz kazası köylerinde de vasi mikyasta çeltik ziraatı ihdas edilerek Tosya’ya gelecek suyun oralara çevrilmesi ve eskisine nazaran bol yağmur ve kar yağmamakta olması hasebiyle suların esasen azalmış bulunmasıdır.

Bu vaziyet Devrez Çayı’nın gayrı muntazam ve geniş sahası içinde yayılıp dağılan suyun muntazam bir kanala alınması ve israfa meydan bırakılmaması ihtiyacını göstermektedir. Fakat, yetmiş-yetmiş beş kilometre imtidat eden Devrez mecrasına bu suyu zaptedecek arazi ashabının muktedir olamayacağı bir keyfiyettir. Daha doğrusu hükümetin tavassutuna muhtaç olan bir meseledir.

Çünkü Devrez vadisi, arzu edildiği şekilde ıslah edildiği ve su büyük kanal dahiline alındığı zaman çayın her iki tarafında da çok geniş ve kıymetli çeltik sahası meydana çıkacaktır ki sahipsiz olan bu arazi şüphesiz hazineye ait kalacaktır.

Bununla beraber Devrez’in vakit vakit yatağını değiştirmesinden şimdi işgal altında bulunan bir kısım sahipli arazide meydana çıkacak ve bunlara mukabil kanala istikamet vermek noktasından bir kısım arazinin de mecraya kalbolunması iktiza eyleyecektir.

Bu karışık ve çok külfetli noktalar ıslaha ait emelleri tahakkuk ettirmemekte, buna mukabil zeriyatın ve sulama işlerinin tahdide ve münavebeye tabi tutulmasına, bu da istihsalin arzu edildiği dereceyi bulmamasına amil olmaktadır.

Devrez’ın ıslahı için yeniden umumi bir arzu ve cereyan vardır. Bu cereyan, geçenlerde Kastamonu Vali Vekili Fazıl’ın bu mesele ile çok alakalanmasından kuvvet almıştır.

Memleketin serveti, köylünün refahı namına çok temenni ederiz ki bu yeni teşebbüs, beklenilen müsbet ve iyi neticeyi meydana getirmekte bir müşküle uğramasın.

Zaman, 8 Aralık 1934

---

[1] Osmanlı belgelerinde “Delidüz” denildiği de görülmüştür. Bakınız : https://tosyatarihi.blogspot.com/2019/06/tosyada-celtik-ziraati.html