Kastamonu'da Ziraat ve Sanatın Geliştirilmesi

KONU : Kastamonu’da ziraat ve sanatın geliştirilmesi için Ziraat Müdürünün yol ve liman yapılması, dut fidanı yetiştiriciliği ve tiftikten mamul üretmek için nakdi destek ve eğitim isteğinin yerine getirilebilmesi için mahalli meclislerinin mazbataları ve mutasarrıfların taleplerinin de gerekli olduğuna dair Ziraat Meclisi’nin mazbatası.

Kastamonu Sancağı Ziraat Müdürü hâcegândan Ahmed Şükrü Efendi bendeleri tarafından varid olan bir kıta layiha ve tahrirat Meclis-i Ziraat’de lede’l-kırâe fezleke mealinde saye-i şevket-vaye-i cenab-ı cihandaride liva-i mezburun istikmal-i esbab-ı ma‘mûliyetiyle ahalinin husul-i servet ve yesârı zımnında sevahil-i Bahr-ı Siyah’dan nefs-i Kastamonu’ya karib iskelelerin birine liman ihdas ve tarikinin tesviyesiyle bazı kazalara cereyan eden nehirlerin icab eden mahallerine bendler inşa ve harklarının tevsi‘ ve ta‘mîk olunması ve bi’l-ikdâm vücuda getirilmiş olan harir mahsulünün teksir ve tevfîri için Bursa ve Amasya caniblerinden lüzumu miktar dut fidanı irsal ve tiftikten masnû‘ sanâyi-i lâzimenin ahaliye li-ecli’t-talim bir nefer muallim isyâl kılınması ve taife-i ziraatden muhtaç-ı iane olanlara nizamına tatbikan iane-i nakdiyenin icrası hususlarına müsaade-i seniyye şayan buyrulması inha ve beyan olunmuş ve bu makule şeyler mevadd-ı matlube-i umrâna muvafık olarak icra-yı iktizaları lazımeden bulunmuş olmasıyla keyfiyet lede’l-mülahaza mukaddema mahallinden vaki olan istidaya mebni bâ emirname-i sami Amasya tarafından bir mikdar dut fidanı celb ettirilerek tutulan numunelere bu defa vuku bulan iltimasa nazaran harir mahsulünün ol havalide dahi husule geleceği anlaşılmış olduğundan ber muceb-i inha suret-i teksir ve tevfirine bakılmak üzere bu defa dahi Bursa ve Amasya caniblerinden liva-i mezbur için taleb olunacağı mikdar dut fidanının liva-i mezkur tarafından irsal olunacak kesana fiyat-ı mutedile ile iştira ettirilmesi babında sabıkı vechile Hüdavendigar Eyaleti Müşiri atufetlü paşa hazretleriyle Amasya Kaymakamı bendelerine tastir buyrulacak evamirname-i saminin ziraat müdürü muma ileyh kulları tarafına tisyar ve bir de tiftikden bazı eşya imalinin ahaliye talimi zımnında talep olunan muallim ne makule sanat erbabından olacağı salifu’z-zikr layiha ve tahriratda izah ve beyan olunmamış olduğundan bunun dahi izahen tenmîk ve izbarı hususunun taraf-ı nezaret-i ticaretten kendisine ba tahrirat tavsiye ve işar olunması iktiza-yı maslahattan olduğu misilli iane-i nakdiye icrası ve tarik ve liman tesviyesi başlıca ve umuma şümulü ve menfaati râci‘ olur mevaddan olduğuna ve bunlar mukaddema ba mazbata mahallinden inha ve istida olunarak henüz cevab-ı alisine destires olunamadığı layiha-i mezkurenin bir bendinde muharrer ise de meclisçe kayden buna dair bir gûne malumat olmadığına ve bu makule mevaddın icra-yı tesviyelerine yalnız ziraat müdürlerinin inhası kafi olmayıp mahalli meclis mazbatasıyla mutasarrıfın-i kiram hazeratının inha ve işarına mütevakkıf bulunduğuna nazaran bunların mahallince lüzumu olup da tesviye-i icabı karîn-i müsaade-i âlî buyrulduğu halde ba‘dehu müteallık buyrulacak irade-i seniyyeye tevfikan icra-yı iktizalarına bakılmak üzere ibtida-yı emirde hususat-ı meşruhanın mahalli meclisinden başka başka mazbatalar ile inha olunmak üzere kezalik canib-i nezaret-i ticaretten müdür-i muma ileyhe beyan ve izbar olunması hususları meclisçe tezekkür olunmuş ise de hususat-ı mezkure hakkında ne vechile re’y ve tensib buyrulur ise icra-yı iktizaları menût-i re’y-i âlî idiği muhât-ı ilm-i âlîleri buyruldukda emr ü ferman hazret-i men lehu’l-emrindir.

Fi 9 M sene [12]63 (28 Aralık 1846)

Kastamonu'da Ziraat

KONU : Tosya, Taşköprü, Daday, İnebolu ve Araç kazalarında ziraat edilmek üzere fındık, dut ve zeytin fideleri ile kök boya ve kendir tohumlarının gönderilmesi.

Tosya ve Taşköprü ve Daday ve Araç kazalarında gars ve zer‘ edilmek üzere tut ve zeytün ve fındık fidanlarıyla kendir ve kök boya tohumlarının irsaline dair.

Fi 23 Za sene [12]87 – fi 1 Şubat sene [12]86 (13Şubat 1871)

 

Amasya’dan	Nafia’dan	Trabzon’dan	Taşköprü’den	İzmir’den
Tut fidanı	Zeytün fidanı	Fındık fidanı	Kendir tohumu	Kök boya tohumu
2000	200	2000	00	00	İnebolu
0000	000	0000	00	08	Tosya
10000	000	0000	00	10	Taşköprü
00000	000	0000	50	00	Daday
00000	000	0000	50	00	Araç

 

Kastamonu sancağı dâhilinde kain kazalardın İnebolu ve Tosya ve Taşköprü ve Daday ve Araç kazalarında gars ve zer‘ edilmek üzere balada cins ve kemiyeti muharrer olan fidan ve tohumların celb ve irsalleri mevrud levayihde beyan olunmuş ve bu misillü menafii meşhud olan ve servet ve ticaretin bir derece daha terakkisini mucib bulunan âsâr-ı nafianın me’mûlden ziyade ve fevkalade olarak meydana getirilmesi arzu olunur mevaddan bulunmuş olmağla ber muceb-i iş‘âr zikrolunan fidan ve tohumların iktiza eden mahallerden celb ve irsalleri tezekkür kılındığını mübeyyin işbu mazbata terkim olundu.

Fi 18 Ramazan  sene [12]87 ve fi 17 Teşrin-i Sani [12]86 (12 Aralık 1870)

 

 

 

Vali-i Vilayet-i Kastamonu             Mektubi-i Vilayet                            Reis-i Sani

Mehmed Reşid                                Ali Sırrı                                       Es-Seyyid Mehmed Salim

Kastamonu'da İlk Kadın Mitinği

 

KONU : 10 Aralık 1919’da Kastamonu’da yapılan İlk Kadın Mitingi ile ilgili bir belge:

 

Mabeyn-i Hümayun-ı Mülûkâne

Başkitabeti

 

 

Atabe-i ulya-yı mülûkâneye bazı maruzât-ı mühimmeyi hâvî Kastamonu Müslüman Kadınları namına miting heyeti imzalarıyla Kastamonu merkezinden keşide olunup manzûr-ı âlî buyrulan telgrafname ber mantûk-ı emr ü fermân-ı hümâyûn leffen sû-yı fehîmânelerine irsâl kılındı. Ol bâbda emr ü fermân hazret-i veliyyi’l-emrindir.

Fî 22 Rebiu’l-evvel sene 1338 – fî 16 Kânûn-ı Evvel sene 1335 / 15 -16 Aralık 1919

 

Ser-kâtib-i Şehriyârî

Ali Fuad

 

MİTİNG HEYETİ (İsimler Mustafa Eski’nin Kastamonu’da İlk Kadın Mitingi isimli makalesinden alınmıştır.)

1. Zekiye Hanım (Polis Müdürü Halil Bey’in eşi)

2. Kamuran Hanım (Defterdar Ferit Bey’in eşi)

3. Saime Hanım (Sağlık Müdürü Ferruh Bey’in eşi)

4. Bedriye Hanım (Maarif Müdürü Talat Bey’in eşi)

5. Münire Hanım (Vilayet Mektupçusu Fuad Bey’in eşi)

6. Refika Hanım (Fırka Kumandanı Miralay Osman Bey’in eşi)

7. Neyyire Hanım (Reji Müdür Ömer Bey’in kızı)

Osman Şakir Efendi’nin “Musavver Sefaretname-i İran (Resimli İran Sefaretnamesi)” nde TOSYA

 Osman Şakir Efendi’nin “Musavver Sefaretname-i İran (Resimli İran Sefaretnamesi)” nde TOSYA

 

Koçhisar’dan dahi rahş-ı ziyâ-bahş rûy-ı âleme dirahş eylediği zamânda, rahş-ı safâ-bahş üzere süvâr olup nehr-i Devres kenârında revân ve râh-ı bî-seng üzere devân olarak dokuz sâ‘atden sonra nezdîk-i Tosya’da bâğlar arasına vârid ve derûn-ı şehre duhûle kāsıd olduğumuz evânda şehr kethudâsı istikbâl ve pürsiş-i ahvâl eyleyüp sefîr-i merkūmu a‘yân-ı şehr konağına mihmân ve bu dâ‘îlerine Gemalmaz İbrahim Ağa’yı mîzbân eylediklerinde licâm-ı müsâferete ‘inân uydurulup ol şeb anda beytûtet ve hâb u râhatımız vâki‘ oldu.

Tosya’nın resmini dahi kalem-i ma‘ârif-rakam dâ‘îleri bu vechile nakş eyledi.

Koçhisar’dan dahi güneş yeryüzünü aydınlattığı zaman binince insanı rahatlatan yağız atlara binip Devrez Nehri kenarından hareket ettik. Taşsız yollarda koşturarak dokuz saat sonra Tosya yakınlarındaki bağlara ulaştık. Şehrin içine girmek istediğimizde şehir kethüdası bizi karşılayarak ahvalimizi sorup sual ettikten sonra elçimizi şehir a’yanının konağına misafir ettiler, Gemalmaz İbrahim Ağa’yı da bu duacılarına ev sahibi ettiklerinde yolculuğumuzu durdurduk ve o gece orada geceleyerek uyuyup dinlendik.

Tosya’nın resmini de çizim işlerini bilen bu duacıları böylece nakşetti.

 

Tosya’nın cânib-i şarkīsinde ve şimâlîsinde mânend-i divâr-ı üstüvâr bâlâ-bülend kayalar vâki‘ ve taraf-ı cenûbîsinde ve kıblesinde zevâl güneşi ve zuhr güneşi tâ vakt-i asr-ı sâniye kadar derûn-ı şehre tâli‘dir. Poyraz tarafı münsedd olduğu ecilden havâsı vehâmet ve öyle güneşine karşu olduğu içün derûn-ı şehr gâyet harâret üzeredür. Ammâ ahâlîsinin tabî‘atları sehâvet ve mürüvvet ve mizâcları mahabbet ve fütüvvet ile memlû vü meşhûn ve müsâfire ikrâm u izzetleri gûn-â-gûndur.

Tosya’dan dahi ber-nişîn-i keher-i vâlâ-güher olup zehâba gayret ve cânib-i maksûda sür‘at olundu.

Tosya’nın doğu ve kuzey taraflarında sağlam duvar benzeri çok yüksek kayalar bulunmaktadır. Güney ve kıble tarafında ise öğle güneşi ikindi namazının son vaktine (asr-ı sâni) kadar şehrin içini aydınlatır. Poyraz tarafı kapalı olduğundan havası ağır ve öğle güneşine karşı olduğu için de şehrin içi gayet sıcaktır. Ama halkının tabiatı cömertlik ve mertlik ile, mizacı da muhabbet ve yardımseverlik ile doludur. Misafire türlü izzet ve ikramda bulunurlar.

Tosya’dan da yağız atlara binerek gideceğimiz yere doğru süratle yola çıktık.

 

Yine nehr-i Devres kenarında mânend-i âb cereyân ve kûh u sahrâyı seyrân eyleyerek Hacıhamza tarafına azîmetimiz vâki‘ oldu. Nehr-i Devres bir rûd-ı pür-sûddur ki Tosya tarafında zer‘ olunan pirinc bu cûy-ı menfa‘at-bûyın âbından perveriş-yâfte olup nice merdümâna fâ’idesi ve nice gedâyâna menfa’at-i zâ’idesi hâsıl olmakdadur. Tosya’dan rükûbumuza on sâ‘at oldukda Hacıhamza nâm karyeye vusûlümüz ve dervâze-i sûrdan duhûlümüz müyesser oldu. Hacıhamza’nın yeri fi’l-asl bir meşeyistân ve karârgâh-ı düzdân imiş ki Tosya’dan Osmancığ’a varıncaya kadar on sekiz sâ‘atlik mahalde âbâdân ve beytûtet olunacak bir mekân yok imiş.

Yine Devrez nehri kenarında su gibi akarak, dağ ve ovalardan geçerek Hacıhamza1 tarafına gittik. Devrez nehri çok faydalı bir ırmaktır. Tosya tarafında ekilen pirinç bu yararlı nehrin suyuyla yetişir. Nice kimselere faydası ve yine birçok fakire ziyade yararı dokunmaktadır. Tosya’dan hareketimizden on saat sonra Hacıhamza isimli köye ulaşmamız ve kale kapısından girişimiz nasip oldu. Hacıhamza’nın yeri aslında meşelik ve hırsızların karargâhıymış. Tosya’dan Osmancık’a kadar on sekiz sâ‘atlik mahalde âbâdân ve beytûtet olunacak bir mekân yok imiş.

KAYNAK

TÜRKİYE YAZMA ESERLER KURUMU BAŞKANLIĞI YAYINLARI: 102 

MUSAVVER SEFÂRETNÂME-İ İRAN

Resimli İran Sefâretnâmesi; Osman Şâkir Efendi (ö. 1817)

Hazırlayan : Güray Önal

Kastamonu – Çankırı yolu üzerinde Koçhisar’da (Ilgaz) Devrez Çayı üzerine yeniden inşası düşünülen köprünün planı.

Kengiri Sancağı

Koçhisar (Ilgaz) Nahiyesi

Kastamonu’dan Kengırı’ya müntehi inşa olunmakda bulunan tarik üzerinde ve Koçhisar nahiyesi dahilinde vâki Devrez Çayı üzerine müceddeden inşası mukarrer olan köprünün planı.

Fi 23 Temmuz sene 1304 / 4 Ağustos 1888

Tosya Devrez Nehri'nin Haritası

Devrez Nehri’nin usul-i istikşaf üzere resm olunmuş haritasıdır.. 

TOSYA DEVREZ NEHRİ TAŞKINI

KONU : Tosya’da Devrez Nehri’nin taşması sonucu meydana gelen zararlara ilişkin Kastamonu Valiliği’nden gelen tahriratın Sadaret’e gönderildiği.

 

METİN :

Huzûr-ı âlî-i hazret-i Sadâret-penâhîye

Tosya’da kâin Devrez Nehri’nin tuğyân itmesinden dolayı muattal bir halde kalan arazi-i mezrûa ile münhedim köprüler ve emlak ve akârât-ı saire hasârâtına dair Kastamonu vilâyet-i celîlesinden gelen 9 Nisan 321 ve kırk bir numaralı tahrîrât manzûr-ı sâmî-i sadâret-penâhî buyrulmak üzere leffen takdîm kılındı ol bâbda…

9 Rebiu’l-evvel sene 1323 / 1 Mayıs 1321

14 Mayıs 1905

KONU : Tatlıçay ile Devrez Nehri’nin selden taşması sonucu oluşan hasara dair Kastamonu vilayetinden gelen tahriratın Nafia ve Ticaret Nezareti’ne gönderildiği.

 

METİN :  

Nafia ve Ticaret Nezaret-i Aliyyesine

Bârânın kesret-i nüzûlü hasebiyle hâsıl olan sellerden Devrez Nehri ile Kengırı kasabasının içinden cereyan eden Tatlı Çay’ın tuğyân etmesiyle vukûa gelen hasârâtın derecesine dâir Kastamonu Vilâyeti makâmından vârid olan tahrîrât malûmât olmak üzere leffen tesyîr kılınmağın ol bâbda.

Evvel emirde takdime derç olunacak.

22 Ramazan sene 1309 / 7 Nisan 1308

20 Nisan 1892